Metoda ISEL – Kolokacje

Kolokacje to często spotykane w danym języku połączenia wyrazów, których znajomość sprawia, że tworzone przez nas zdania brzmią poprawnie i naturalnie. Każdy język ma własne kolokacje, których nie można prosto przenosić do innego języka. Tłumacząc tekst słowo po słowie, np. z polskiego na angielski, wytworzenie prawidłowych kolokacji byłoby kwestią przypadku – niektóre połączenia słów byłyby poprawne, inne – niezręczne lub niezrozumiałe, a w najgorszym przypadku mogłoby nawet dojść do zmiany sensu wypowiedzi. Posługując się poprawnymi kolokacjami, zwiększamy dokładność i płynność wypowiedzi, usprawniając proces komunikacji. Dla zobrazowania istoty kolokacji przyjrzyjmy się kilku przykładom. Spróbujmy przetłumaczyć następujące wyrażenia:

założyć rodzinę
czysta (= niezapisana) kartka papieru
zrobić zdjęcie
spać twardo/mocno
inaczej mówiąc (= innymi słowy)

Ad 1. W pierwszej chwili jako tłumaczenie słowa założyć mogą przyjść do głowy establish, found lub set. Jednak założyć rodzinę to start a family.

Ad 2. Czysty to po angielsku najczęściej clean, clear lub pure, ale czysta kartka papieru to a blank sheet of paper.

Ad 3. Robić to po angielsku przede wszystkim do albo make, ale zrobić zdjęcie to take a photo/picture.

Ad 4. Twardy to np. hard albo tough, ale spać twardo to be sound asleep.

Ad 5. Prawidłowym tłumaczeniem inaczej mówiąc jest to put it another way. Gdyby ktoś użył wyrażenia np. speak differently, wówczas zmieniłby sens wypowiedzi. Speak differently mogłoby oznaczać mówić inaczej niż np. reszta grupy.

Istnieje około 20 różnych typów kolokacji. Podstawowe z nich to połączenia:

przymiotnika z rzeczownikiem, np. a big disappointment
czasownika z rzeczownikiem, np. do research
rzeczownika z rzeczownikiem, np. a kitchen table
czasownika z przysłówkiem, np. apologize humbly
przysłówka z przymiotnikiem, np. extremely inconvenient
przymiotnika z przyimkiem, np. angry with

Za kolokacje można również uznać czasowniki złożone (phrasal verbs), idiomy, przysłowia i znane cytaty. Mogą to być nie tylko połączenia dwóch słów, ale spotyka się także kolokacje trzy-, cztero-, pięcio- czy sześciowyrazowe (lub nawet dłuższe): speak English fluently, come to an end, strange as it may seem, at the turn of the century. Kolokacje są nieodłącznym elementem każdego języka. Ocenia się, że w języku angielskim mogą one stanowić aż do 70% treści wypowiedzi ustnej lub pisemnej¹. Teraz staje się jasne, dlaczego nauka kolokacji przynosi tak wielkie korzyści.

Skąd brać kolokacje do nauki? Najprostsza metoda to uważne analizowanie każdego zdania pojawiającego się w angielskim tekście z podręcznika, z którego się uczymy. Trzeba sobie wyrobić pewien rodzaj świadomości kolokacji, aby móc je zauważać w tekstach. W tym celu należy zwracać szczególną uwagę na wszystkie rzeczowniki i czasowniki wraz z otaczającymi je wyrazami. Gdy już wyodrębnimy jakieś połączenie wyrazowe, warto zastanowić się, czy w taki właśnie sposób przetłumaczylibyśmy tę grupę słów. Z pewnością połączenia typu black dog, heavy bag czy write quickly nie wzbudzą naszego zainteresowania, ale już black letter day, heavy rain, write a car off na pewno warto zapamiętać.

Na koniec przeanalizujmy przykładowe zdanie w celu odnalezienia pożytecznych kolokacji:

I hadn't wanted to go, but a school classmate persuaded me to attend a party he was giving to impress a prospective employer.

school classmate – kolega/koleżanka z klasy
persuaded me to attend – przekonał mnie, abym wziął udział
attend a party – wziąć udział w przyjęciu
impress somebody – wywrzeć na kimś wrażenie
prospective employer – przyszły pracodawca
give a party – wydać przyjęcie

Ten sposób analizy tekstu wymaga więcej czasu, ale przynosi ogromne korzyści. Aby je zobaczyć, musisz tylko wykazać się odrobiną cierpliwości.

Nic na świecie nie zastąpi wytrwałości. Nie zastąpi jej talent – nie ma nic powszechniejszego niż ludzie utalentowani, którzy nie odnoszą sukcesów. Nie uczyni niczego sam geniusz – nie nagradzany geniusz to już prawie przysłowie. Nie uczyni niczego też samo wykształcenie – świat jest pełen ludzi wykształconych, o których zapomniano. Tylko wytrwałość i determinacja są wszechmocne.

Calvin Coolidge

¹ Hill J.: Revising Priorities: From Grammatical Failure to Collocational Success. In: Teaching Collocations. Further Developments in the lexical Approach. Ed. M. Lewis. 2000.

Spis treści Powrót